Burn-out aanpakken bij je medewerkers: Hoe herken je de eerste signalen?

Burn-out! Ik ken het fenomeen maar al te goed, en niet alleen uit boeken jammer genoeg. Jaren geleden crashte ik volledig. Mijn lichaam en geest trokken er de stekker uit. Werken, denken, … zelfs de simpelste dagelijkse taken werden een onoverkomelijke hindernis. Ik heb er veel uit geleerd. En één van die lessen is dat de ziekte niet van de ene dag op de andere toeslaat. Er gaan weken, maanden, misschien zelfs jaren van subtiele waarschuwingen aan vooraf.

Een werknemer die vroeger enthousiast en gedreven was, maar nu steeds vaker vermoeid kijkt, chagrijnig reageert of zich stilletjes op het achterplan blijft … Als werkgever, leidinggevende of HR-professional kun je een groot verschil maken door dit soort "dipjes" in een vroeg stadium op te pikken. Simpel is het niet, want burn-out gaat nooit gepaard met een groot knipperend waarschuwingsbord. Het begint subtiel, bijna onzichtbaar. Maar als je weet waarop je moet letten, kun je burn-out zeker zien aankomen.

Laten we het daar even over hebben.

De rode vlaggen zien

1. Energiepeil in vrije val

Iedereen heeft weleens een off-day, maar als een medewerker structureel vermoeid lijkt – wallen, futloos, prikkelbaar – is dat een signaal. Burn-out put mensen uit, fysiek én mentaal. Je merkt dat iemand steeds vaker klaagt over vermoeidheid, of zelfs openlijk zegt: "Ik ben gewoon op."

Mariekes Burn-outbarometer:

• 's Ochtends al uitgeput op het werk verschijnen.
• Klagen over slaapproblemen.
• Zich vaker ziek melden met vage klachten (hoofd- of spierpijn, aanslepende griepjes).
• Frequenter te laat komen.
• Plots sloten koffie drinken.

Het lichaam roept om rust, maar in plaats van een pauze te nemen, steken mensen vaak nog een tandje bij. Tot het echt niet meer gaat.

Mariekes Tactieken:

Zie je dat iemand structureel vermoeid is? Pols hoe het gaat, zonder meteen in 'oplossingsmodus' te schieten. Soms is een simpele vraag al genoeg om iemand aan het denken te zetten.

2. Emoties lopen over

Mensen met beginnende burn-out hebben hun emoties minder goed onder controle. Ze krijgen een kort lontje, raken gefrustreerd of krijgen huibuien. Emoties raken in overdrive door de stress die gepaard gaat met burn-out. Wat vroeger een 'klein incident' was, heeft ineens een enorme impact. Deze uitbarstingen zijn een uiting van overbelasting, waarbij de emmer gewoon overloopt.

Mariekes Burn-outbarometer:

• Overreacties op kleine, onbenullige zaken.
• Gevoelens van frustratie, woede of verdriet die uit het niets de kop opsteken.
• Snel geïrriteerd zijn, zelfs bij normaal overleg.
• Afscheid van mensen of situaties die ooit als vanzelfsprekend werden beschouwd.
• Het gevoel in alles tekort te schieten of dat niet goed genoeg te zijn.

Wanneer emoties het overnemen, is de oorzaak vaak een gebrek aan energie en reserves om met de dagelijkse stress om te gaan.

Mariekes Tactieken:

Zorg voor een moment van kalmte. Zeg iets als: "Laten we even rustig doorpraten" en geef de ruimte voor iemand om zijn of haar gevoel te uiten. Soms is het juist een opluchting om simpelweg gehoord te worden. Stel de juiste vragen zonder oordeel en creëer een veilige omgeving waar emoties geuit kunnen worden.

3. Cynisme en onverschilligheid

In de vroege stadia van burn-out komt het voor dat medewerkers eerst cynisch worden over hun werk of collega's. Ze maken vaker sarcastische opmerkingen, of ze lijken zich ineens minder betrokken te voelen bij het team. Wat eens een passie of doel was, wordt nu met onverschilligheid benaderd. Deze negatieve houding kan zich naar buiten toe uiten, maar het is vaak een bescherming tegen de eigen angst en stress die iemand voelt. Het is een manier om de druk te verbergen of af te weren.

Mariekes Burn-outbarometer:

• Cynische opmerkingen of kritiek, vooral over het werk of de organisatie.
• Het gevoel dat "alles hetzelfde is" of "alles is altijd zo geweest, wat maakt het uit?"
• Negatieve houding ten opzichte van collega's of het werkklimaat.
• Verlies van enthousiasme en het gevoel dat alles zinloos is.
• Vaker klagen over de situatie, maar dan zonder er iets aan te willen veranderen.
• Klachten over 'de dag doorkomen' zonder echt vooruitgang te boeken.

Cynisme en onverschilligheid kunnen een poging zijn om de pijn van burn-out te verdoven, maar ze maskeren het werkelijke probleem – de innerlijke strijd die de medewerker doormaakt.

Mariekes Tactieken:

Als onverschilligheid de kop opsteekt, is het belangrijk om in gesprek te gaan, zonder de negatieve houding te veroordelen. Vraag: "Wat maakt dat je zo denkt?" Het kan helpen om eerst de frustratie te horen en de onderliggende zorgen te begrijpen, voordat je met oplossingen of positieve suggesties komt. Het is belangrijk te laten zien dat je begrijpt waar ze vandaan komen, en dat je hen niet afwijst. Soms heeft iemand gewoon een veilige ruimte nodig om gevoelens uit te spreken.

4. Productiviteit gaat achteruit

Een medewerker die eerder altijd door werkte, zich vol energie in nieuwe projecten stortte en deadlines strak haalde, kan plotseling moeite hebben met concentratie. De productiviteit neemt af en zelfs de kleinste taken lijken onoverkomelijk. Het kan zijn dat iemand vastloopt in een onafgebroken stroom van gedachten of simpelweg geen motivatie meer kan opbrengen om te presteren.

Mariekes Burn-outbarometer:

• Langzame reacties op opdrachten of vertragingen bij het voltooien van taken die vroeger snel werden afgehandeld.
• Een afname van de kwaliteit van het werk (fouten, niet de gewenste afwerking).
• Het steeds verschuiven van taken of uitstellen van beslissingen.
• Het gevoel dat er 'geen tijd' is om even stil te staan bij het werk of de voortgang.
• Klachten over 'de dag doorkomen' zonder echt vooruitgang te boeken.

Wanneer burn-out naar binnen sluipt, komt de energie om te presteren langzaam maar zeker tot stilstand, wat zich uit in vertraagde resultaten.

Mariekes Tactieken:

Als je merkt dat de productiviteit afneemt, is het tijd voor een gesprek waarin je niet focust op de taak zelf, maar op de persoon. Vraag zonder druk: "Wat maakt dat je nu vastloopt?" Het kan zijn dat er interne conflicten spelen of dat iemand gewoon niet meer weet waar te beginnen. Ondersteun met het prioriteren van taken en bied ruimte voor rust om de balans terug te vinden.

5. Vergeetachtigheid en verstrooidheid

Een medewerker die altijd betrouwbaar was en zijn of haar werk met precisie uitvoerde, lijkt plotseling vergeetachtig te worden. Of misschien was hij of zij altijd georganiseerd, maar begint die persoon nu alles te vergeten: van afspraken tot kleine details in het werk. Dit is niet alleen frustrerend voor de persoon zelf, maar ook voor de collega's die moeten werken met deze "verstrooide" versie van de medewerker. Het kan een teken zijn van mentale overbelasting door burn-out.

Mariekes Burn-outbarometer:

• Vaker afspraken vergeten of verwaarlozen.
• Ergens mee bezig zijn, maar halverwege het werk het spoor bijster zijn.
• Dingen kwijt zijn (sleutels, documenten, enz.)
• Last hebben van onverklaarbare vergissingen.
• Moeite hebben met concentreren, zelfs bij eenvoudige taken.
• Verlies van de 'grote lijnen' – het overzicht wordt steeds lastiger.

Vergeetachtigheid en verstrooidheid zijn vaak een directe weerspiegeling van mentale uitputting, die het vermogen om scherp en gefocust te blijven aantast. Burn-out vreet namelijk aan je concentratie. De hersenen staan voortdurend onder stress.

Mariekes Tactieken:

Als je merkt dat iemand moeite heeft om zich te concentreren of vergeetachtig wordt, bied dan hulp bij het structureren van werk en het maken van een duidelijk overzicht. Help hen prioriteiten te stellen en vermijd directe uitingen zoals: "Je moet je beter concentreren." Het kan wonderen doen om mensen iets meer ruimte te geven om de lading te verlichten en ze weer in een kalmere, gestructureerde omgeving te plaatsen.

6. Vermijden en terugtrekken

Dit is een van de meest zichtbare signalen van burn-out: medewerkers trekken zich terug uit vergaderingen, ontwijken sociale interacties of vermijden het aangaan van nieuwe uitdagingen. Ze lijken steeds meer op de achtergrond te verdwijnen, terwijl ze voorheen

misschien een actief onderdeel van het team waren. Dat kan worden gezien als een manier om de spanning te vermijden, maar in werkelijkheid is het een teken van diepe uitputting.

Mariekes Burn-outbarometer:

• Geen initiatief meer tonen in teamoverleg of gesprekken.
• Mentale afwezigheid: iemand is er wel, maar lijkt zich niet volledig in het werk of de teamdynamiek te mengen.
• Zich terugtrekken van teamactiviteiten of sociale evenementen.
• E-mail of berichten ongelezen laten of met vertraging beantwoorden.
• Pogingen om verbinding te maken mislukken.
• Niet reageren op collega's.
• Weinig betrokkenheid bij brainstormsessies.

Burn-out zorgt ervoor dat de interactie met anderen te veel energie vraagt, en uitputting het verlangen naar sociale connectie overschaduwt.

Mariekes Tactieken:

Wanneer je merkt dat iemand zich steeds verder terugtrekt, benader hem/haar met empathie. Vraag niet meteen: "Waarom doe je niet mee?", maar eerder: "Ik merk dat je je wat afzijdig houdt, is er iets waar ik mee kan helpen?" Zorg ervoor dat ze zich niet gedwongen voelen om te praten, maar dat ze weten dat je openstaat voor een gesprek wanneer ze er klaar voor zijn. Een beetje extra ruimte kan wonderen doen voor het herstellen van de verbinding.

7. Verlies van motivatie en zingeving

Dit is vaak de laatste fase voor een burn-out definitieve zijn intrede doet: medewerkers verliezen hun gevoel van doelgerichtheid en motivatie. De passie voor werk is verdwenen en ze lijken steeds apathischer te worden. Het gevoel van voldoening bij het behalen van doelen is weg, en wat ooit als zinvol werd ervaren, voelt nu als een verplichting.

Mariekes Burn-outbarometer:

• Het gevoel dat werk geen betekenis meer heeft of dat je geen verschil maakt.
• Een constante 'zit ik wel op de juiste plek?'-mentaliteit.
• Verlies van enthousiasme voor taken die ooit werden gewaardeerd.
• Laag zelfvertrouwen of het gevoel dat niets goed genoeg is.
• Geen interesse meer in professionele groei of ontwikkeling.

Burn-out haalt de energie uit wat ooit een passie was, en mensen komen op een punt waar ze simpelweg geen zin meer hebben om verder te gaan.

Mariekes Tactieken:

Als je merkt dat iemand de motivatie verliest, is het tijd om de gesprekken te verdiepen. Vraag: "Wat maakt je werk nog waardevol voor jou?" Bied de ruimte om de doelen opnieuw af te stemmen op wat iemand echt belangrijk vindt. Misschien is er ruimte voor een nieuwe uitdaging, of voor een tijdelijke heroriëntatie. Het belangrijkste is dat ze voelen dat ze gehoord worden, en dat ze zich niet hoeven te schamen voor hun verlies van motivatie.

Een goede werkgever wacht niet tot het te laat is

Burn-out is niet iets wat plots uit de lucht komt vallen. De signalen zijn er – als je ze wilt zien. De vraag is: Doe je er iets mee? Wil jij sparren over hoe je burn-out in jouw bedrijf kunt voorkomen? Ik help je met plezier. Neem contact op en ontdek wat werkt voor jouw organisatie.